"Sociale ongelijkheid in sterfte (doodsoorzaken) doorheen de tijd." #wecomprijzen2023 #SOSANTWERPEN

"Sociale ongelijkheid in sterfte (doodsoorzaken) doorheen de tijd." #wecomprijzen2023 #SOSANTWERPEN

06-11-2023

Isabelle Devos, Sven Vrielinck en Sarah Heynssens ontvangen de Jaarprijs Wetenschapscommunicatie 2023 voor "SOS ANTWERPEN", een project dat de evolutie van sociale ongelijkheid in sterfte (doodsoorzaken) doorheen de tijd onderzoekt, voornamelijk vanaf de late 17de eeuw. Met méér dan 700 vrijwilligers transcriberen en analyseren de wetenschappers het unieke, handgeschreven Antwerpse doodsoorzakenregister (1820-1946).

Via het analyseren van de specifieke doodsoorzaken, over een lange tijdsperiode, krijgt men een beter zicht op de ontwikkeling van de mogelijke determinanten van die doodsoorzaken (de wortels van die sociale ongelijkheid in sterfte).  

Als je me vijf jaar geleden zou gezegd hebben dat ik met meer dan 700 vrijwilligers aan een wetenschappelijk geschiedenisproject zou werken, dan had ik je niet geloofd...

Hieronder lees je een verslagje van ons (virtueel) interview met Isabelle. De volgende stap? Stem op haar team voor de EOS Publieksprijs en/of registreer voor de feestelijke prijsuitreiking in het Paleis der Academiën op 14/11

Weetjes over de Wetenschappers

Wat is het belang van jullie onderzoek voor de wereld?

Hoewel we steeds langer leven (dubbel zo lang als in de 19de eeuw), zijn de sociale verschillen in sterfte nog erg groot. Wie in ons land een betere opleiding, job en woonst heeft dan anderen, leeft gemiddeld 7 jaar langer leven dan wie het minder goed heeft. Dat is enorm. Sterfte is dus geen louter medisch/genetisch verhaal. Dat onderzoeken wij.

Hoe lang zijn jullie hier al mee bezig?

Ik ben al zo’n dertig jaar met historische demografie bezig, en specifiek met historisch onderzoek naar sterfte. Ik heb een dubbele opleiding: ik ben opgeleid als historica aan de Universiteit Gent en als  demograaf aan de UC Louvain.

Maar dit specifieke burgerwetenschapsproject SOS Antwerpen (SOS staat voor Sociale Ongelijkheid in Sterfte) heb ik, samen met Sven en Sarah opgezet (in 2020), omdat ik in het stadsarchief van Antwerpen op een unieke bron was gestoten : het doodsoorzakenregister van de stad Antwerpen. Voor bijna een half miljoen personen wordt daarin naast de doodsoorzaak, naam en voornaam, en overlijdensdatum ook de de leeftijd, het beroep, de burgerlijke staat enz. vermeld.

Waarom kozen jullie specifiek voor deze vorm van communicatie?

Een risico bij burgerwetenschapsprojecten is dat vrijwilligers (snel) afhaken, eenmaal het nieuwe eraf is. Daarom is het van groot belang om continu aan (online) community building te doen door snel vragen te beantwoorden, vrijwilligers goed te begeleiden (uitgebreide invoerinstructies), een performant digitaal invoerplatform te hebben, en vrijwilligers regelmatig op de hoogte te houden van de ontwikkelingen in ons project. Dit alles gebeurt o.m. via onze website (www.sosantwerpen.be), een online vragenforum, en onze maandelijkse nieuwsbrief.

Persoonlijke weetjes

Wat vinden jullie van de prijs? 

We zijn erg blij. Het is een belangrijke erkenning. Dit burgerwetenschapsproject loopt ondertussen al een drietal jaren. Gezien de aard en het grote succes investeren wij ook een groot deel van onze vrije tijd in dit project. Vrijwilligerswerk is immers geen 9-to-5 job. Maar we doen dit met plezier! We hebben er al heel veel voor terug gekregen. Niet alleen op wetenschappelijk vlak (nieuwe onderzoeksprojecten), maar ook op menselijk vlak.

Waarom werd jij wetenschapper?

Ik denk dat ik historica ben geworden vanuit een grote nieuwsgierigheid naar hoe de mensheid in elkaar zit, maar vooral hoe we tot in de 21ste eeuw zijn geraakt. Als kind lag ik daar al ’s nachts over te piekeren (waarom zijn we hier eigenlijk? En waarom gaan we ook weer dood?). Ondertussen ben ik een veel rustigere slaper, en ben ik gelukkig (enkel) overdag met die zaken bezig.

Hoe ga je het vieren? Etentje...? 

Ja zeker! Maar we willen deze prijs ook met onze vrijwilligers delen. We proberen hen regelmatig in de bloemetjes te zetten via een attentie of activiteit, maar dit verdient iets extra (verrassing!). 

Wat luister je - als wetenschapper - qua muziek om te focussen of te ontspannen?

De jaren 70-mix op Spotify is een van mijn favorieten, maar in mijn playlist zit ook veel funk en soulmuziek (George Benson, Luther Vandross, enz).  En de jazzmuziek van Stacey Kent zet ik vrijwel altijd op, als ik aan het schrijven ben; haar muziek biedt mij rust.